ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ὁ ἄριστος ἰατρὸς καὶ φιλόσοφος
Η Ιστορία της Ιατρικής αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης του ιατρού. Είναι αδύνατο να προσβλέπουμε στην πρόοδο της ιατρικής αγνοώντας της ιστορία της, τα λάθη που έγιναν στο παρελθόν και τα στάδια από τα οποία πέρασε για να εξελιχθεί από τέχνη σε επιστήμη.
Η ιστορία μας διηγείται πώς μάθαμε όσα μάθαμε, γιατί η έρευνα είναι σημαντική και γιατί η εκπόνησή της είναι δύσκολη. Μας παρέχει πλήθος παραδειγμάτων λάθος επιλογών στην άσκηση της ιατρικής, στην ηθική και δεοντολογία και στη σχέση ιατρικής και κοινωνίας.
Η ιστορία αναγνωρίζει ανθρώπους και φορείς που βοήθησαν στην πρόοδο της ιατρικής και την έκαναν επιστημονική και συνεπώς δίνει κίνητρα στους φοιτητές να βελτιωθούν. Μας διδάσκει ταπεινοφροσύνη, μιας και υπήρξαν αμέτρητα αδιέξοδα και λάθη στο παρελθόν, στα οποία εμπλέκονταν πραγματικά ευφυείς άνθρωποι.
Η ιστορία μας δείχνει πώς τα λάθη μπορούν να οδηγήσουν σε γνώση και γιατί είναι σημαντικό να αντιμετωπίζουμε ερευνητικά ερωτήματα με τη μέθοδο της διάψευσης, παρά με απλή παράθεση γεγονότων, προκειμένου να αποφευχθεί η πλάνη.
Με δεδομένο ότι οι φοιτητές εστιάζουν το ενδιαφέρον τους σε πρακτικά και άμεσα σχετιζόμενα με την ιατρική πράξη αντικείμενα, η ιστορία μπορεί να φαίνεται βαρετή ή/και περισπασμός. Στο τέλος όμως αποδεικνύεται ότι πρόκειται για ιδιαίτερα πρακτικό αντικείμενο και για τους περισσότερους φοιτητές, είναι πιο εύκολο όταν διδάσκεται ενταγμένη σε συγκεκριμένα πλαίσια, με ενδιαφέροντα παραδείγματα, σύγχρονες αναπαραστάσεις μεθόδων και πρακτικών κ.ά.
CV
Νίκη Παπαβραμίδου
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΡΓΟ
2008-2013: Λέκτορας Ιστορίας της Ιατρικής, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
2013-2014: Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Ιατρικής, Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
2014-2019: Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Ιατρικής, Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
2019 κ.ε.: Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας της Ιατρικής, Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
2019 κ.ε.: Διευθύντρια του Μουσείου Ιστορίας της Ιατρικής, Τμήμα Ιατρικής, Α.Π.Θ.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΈΡΓΟ
2003-2004: History of Medicine Division, National Library of Medicine, National Institutes of Health, Bethesda, MD, USA
2007: Natural History Museum, Smithsonian Institutes, Washington DC, USA
2007: Center for the History of Medicine, Francis Countway Library of Medicine, Harvard University
2018-2021: Alcmaeon Project, Erasmus+
Impact factor: 90,45, h-index: 9
CV
Ουρανία Καλογερίδου
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΡΓΟ
2007-2013: Διδάσκουσα στα Τμήματα Ιερατικών Σπουδών & Διαχείρισης Εκκλησιαστικών Κειμηλίων ΑΕΑΘ
2017 κ.ε.: Μέλος ΕΔΙΠ, Ιστορία της Ιατρικής, Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ
2012 κ.ε.: Επιστημονικά υπεύθυνη ερευνητικού προγράμματος αρχειοθέτησης και επεξεργασίας του Πολιτικού Αρχείου του Πόντου της Ευξείνου Λέσχης
2009-2013: Επιστημονικά υπεύθυνη του ερευνητικού προγράμματος επιγραφικής και ιστορίας σχετικά με την Ιστορία των κοιμητηρίων της Ευαγγελίστριας
2010: Δημοσίευση βιβλίου με τίτλο Μιχαήλ Εφεσίου εις το Αριστοτέλους "Περί ζώων γενέσεως", Εκδόσεις University Studio Press
2017: Δημοσίευση βιβλίου με τίτλο Ακ Νταγ Ματέν, μια πόλη, οικογένεια Χατζηδάκη και μια οικογένεια του Πόντου, Εκδόσεις Σταμούλης Αντ.
ΜΑΘΗΜΑΤΑ
Προπτυχιακά παρέχονται δύο μαθήματα:
Μεταπτυχιακά, συνδιοργανώνουμε
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ (Υ)
ΙΑ 1006 (2 ECTS)
Δευτέρα και Τρίτη, 10.00-11.00, Αμφιθέατρο Α΄
Περιεχόμενο μαθήματος
Αρχικά η ιατρική ήταν εμπειρική & θεοκρατική ενώ υπήρχε ιατρός-θεραπευτής:
Ιατρική των αρχαίων λαών
Ομηρική ιατρική
Ιατρικά στοιχεία της Ελληνικής μυθολογίας
Ιατρική που ασκούνταν στα Ασκληπιεία
Με τα πρώτα ψήγματα φιλοσοφίας, πολυάριθμα φιλοσοφικά ερωτήματα ταράζουν την παγιωμένη πεποίθηση της ύπαρξης υπερφυσικών δυνάμεων που παρεμβαίνουν στη ζωή του ανθρώπου:
Θεωρία των τεσσάρων στοιχείων του Εμπεδοκλή, σύμφωνα με την οποία όλα (έμψυχα και άψυχα) αποτελούνται από τέσσερα κοσμογόνα στοιχεία (γη, νερό, αέρας, φωτιά)
Ιπποκρατική ιατρική
πρώτη προσπάθεια εξορθολογισμού της ιατρικής
πρώτη απόπειρα θεμελίωσης «παθοφυσιολογικής θεωρίας» με βάση το σώμα, το περιβάλλον και άλλους φυσιολογικούς παράγοντες.
Αλεξανδρινή περίοδος
επιτρέπεται η διενέργεια νεκροτομών
Ηρόφιλος και Ερασίστρατος: σπουδαίες ανακαλύψεις στα πεδία της ανατομίας και της φυσιολογίας
Ρωμαϊκή περίοδος: οπισθοδρόμηση και στην επιστροφή σε θεοκρατικές και εμπειρικές αντιλήψεις και πρακτικές
Γαληνός
Μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κωνσταντινούπολη: νέα περίοδος στην ιατρική
Βυζαντινή ιατρική: ίδρυση ξενώνων και άσκηση ιατρικής της φιλανθρωπίας
Αραβική ιατρική: διατήρηση αρχαίας Ελληνικής γνώσης και μεταφορά της στη συνέχεια στις πρώτες ιατρικές σχολές της Ισπανίας
Δυτικός Μεσαίωνας: απαγορεύσεις & επιδημίες
Αναγέννηση: εξέλιξη (π.χ. Vesalius, Paracelsus, Paré)
17ος αιώνας: ανάπτυξη φυσικών επιστημών, σπουδαίες ανακαλύψεις (κυκλοφορία αίματος, μικροσκόπιο, μικροσκοπική ανατομική κ.ά.)
18ος αιώνας: φιλοσοφία, Λινναίος, νέα ιατρικά συστήματα και επιτεύγματα (π.χ. Morgagni, Hunter, Pinel, Jenner-Τιμόνης & Πυλαρινός)
19ος αιώνας: Αναρίθμητες σπουδαίες μορφές και ανακαλύψεις (π.χ. Bichat, Magendie, Bernard, Laennec, Pasteur, Broca, Virchow, Koch, Röntgen, Billroth, Parkinson, Hodgkin, Graves, Osler, Lister, Semmelweis, Mendel, Pavlov, Metchnikoff, Behring, Ehrlich κ.ά.)
20ος αιώνας: αιματολογία-αναφυλαξία, καρδιοχειρουργική, μεταμοσχεύσεις, νευροχειρουργική, γενετική, γυναικολογία, ιατρική τεχνολογία, ινσουλίνη, αντιβιοτικά, προληπτική ιατρική, ενδοκρινολογία, νευροεπιστήμες, ψυχιατρική
Ιατρική που ασκήθηκε στην Ελλάδα ή από Έλληνες ιατρούς μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους: ιατρική στα Επτάνησα και ίδρυση Πανεπιστημίου Αθηνών
Έλληνες ιατροί στην πρόοδο της ιατρικής σε παγκόσμιο επίπεδο
ΘΈΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ (ΕΑ)
ΙΑ 2006 (2 ECTS)
Τετάρτη 13-14.30, Αμφιθέατρο Α. Σάββα (Ανατομείου)
Περιεχόμενο μαθήματος
Τα είδη των πηγών στην ιστορία της ιατρικής (γραπτές πηγές και αρχαιολογικά ευρήματα)
Η χρήση των επιγραφών ως πηγή ιατρικών πληροφοριών
Πορώδης υπερόστωση, αναιμίες και ελονοσία: ενδιαφέροντες συσχετισμοί
Ιατρική στα Ομηρικά έπη
Μέθοδοι διάγνωσης και πρόγνωσης στην Ιπποκρατική ιατρική
Η θέση του ιατρού στην κοινωνία της αρχαιότητας. Προσόντα του ιατρού
Ο Αριστοτέλης και ο ρόλος του στη βιολογία και την ιατρική
Γυναίκες και ιατρική στην αρχαιότητα
Επιστημολογία και ιατρικές σχολές της αρχαιότητας
Στρατιωτική ιατρική ή ιατρική του πολέμου στην αρχαιότητα
Γαληνική ιατρική
Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα στην αρχαιότητα
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Papavramidou, N. The ancient history of dementia (2018) Neurological Sciences, 39 (11), pp. 2011-2016.
Papavramidou, N., Christopoulou-Aletra, H., Papavramidis, T. Hydatid cysts in Classical and late Antiquity [Quistes hidatídicos en la Antigüedad clásica y tardía] (2018) Gastroenterologia y Hepatologia, 41 (8), pp. 532-534.
Papavramidou, N. Insights in the history of pancreas: Restoring the true meaning of “kallikreas” (2018) Pancreatology, 18 (5), pp. 465-466.
Papavramidou, N., Karpouzis, A. Early reports of "sycosis" (2017) JAMA Dermatology, 153 (3), p. 303.
Theodoraki, E., Konstantopoulos, P., Papavramidou, N. Living statues with therapeutic powers: The testimonies of Lucian and Damascius (2017) Archives of Hellenic Medicine, 34 (2), pp. 261-263.
Papavramidou, N., Konstantopoulos, P., Christopoulou-Aletra, H. Melancholy in Aristotelian texts (2017) Archives of Hellenic Medicine, 34 (4), pp. 511-514.
Karatsi, P., Mironidou-Tzouveleki, M., Papavramidou, N., Kefala, V. Production methods of royal jelly, chemical composition, applications and use in medicine, aesthetics and cosmetology (2016) Epitheorese Klinikes Farmakologias kai Farmakokinetikes, 34 (2), pp. 53-60.
Karatsi, P., Papavramidou, N., Giannakoula, A., Kintziou, E., Tzouvelekis, I., Mironidou-Tzouveleki, M. Study of the activity of the extract of crocus sativus linnaeus in medicine and aesthetics (2016) Epitheorese Klinikes Farmakologias kai Farmakokinetikes, 34 (2), pp. 65-74.
Papavramidou, N., Karpouzis, A., Demetriou, T. Aetius's reports on genital warts. (2013) JAMA dermatology (Chicago, Ill.), 149 (9), p. 1118.
Papavramidou, N., Thomaidis, V., Fiska, A. The ancient surgical bloodletting method of arteriotomy (2011) Journal of Vascular Surgery, 54 (6), pp. 1842-1844.
Papavramidis, T.S., Marinis, A.D., Pliakos, I., Kesisoglou, I., Papavramidou, N. Abdominal compartment syndrome - Intra-abdominal hypertension: Defining, diagnosing, and managing (2011) Journal of Emergencies, Trauma and Shock, 4 (2), pp. 279-291. Papavramidou, N., Tziakas, D. Galen on "syncope" (2010) International Journal of Cardiology, 142 (3), pp. 242-244.
Papavramidou, N., Nasta, M., Karpouzis, A. Steatoma through the early medical history (2010) Archives of Dermatology, 146 (4), p. 417.
Papavramidou, N., Papavramidis, T., Demetriou, T. Ancient greek and greco-Roman methods in modern surgical treatment of cancer (2010) Annals of Surgical Oncology, 17 (3), pp. 665-667.
Papavramidou, N., Christopoulou-Aletra, H. The ancient technique of "gastrorrhaphy" (2009) Journal of Gastrointestinal Surgery, 13 (7), pp. 1345-1350.
Christopoulou-Aletra, H., Papavramidou, N. The Manifestation of "Gangrene" in the Hippocratic Corpus (2009) Annals of Vascular Surgery, 23 (4), pp. 548-551.
Papavramidou, N., Christopoulou-Aletra, H. Medicinal use of leeches in the texts of ancient Greek, Roman and early Byzantine writers (2009) Internal Medicine Journal, 39 (9), pp. 624-627.
Christopoulou-Aletra, H., Papavramidou, N. Cupping: An alternative surgical procedure used by hippocratic physicians (2008) Journal of Alternative and Complementary Medicine, 14 (8), pp. 899-902.
Papavramidou, N., Christopoulou-Aletra, H. Management of obesity in the writings of soranus of ephesus and caelius aurelianus (2008) Obesity Surgery, 18 (6), pp. 763-765.
Christopoulou-Aletra, H., Papavramidou, N. 'Diabetes' as described by Byzantine writers from the fourth to the ninth century AD: The Graeco-Roman influence (2008) Diabetologia, 51 (5), pp. 892-896.
Christopoulou-Aletra, H., Papavramidou, N. "Empyemas" of the Thoracic Cavity in the Hippocratic Corpus (2008) Annals of Thoracic Surgery, 85 (3), pp. 1132-1134.
Papavramidou, N., Fee, E., Christopoulou-Aletra, H. Jaundice in the hippocratic corpus (2007) Journal of Gastrointestinal Surgery, 11 (12), pp. 1728-1731.
Papavramidou, N., Christopoulou-Aletra, H. Diabetes and the 'Natural Faculties' in the Galenic treatises. (2007) Hormones (Athens, Greece), 6 (2), pp. 157-159.
Papavramidou, N., Christopoulou-Aletra, H. Greco-Roman and Byzantine views on obesity (2007) Obesity Surgery, 17 (1), pp. 112-116.
Papavramidou, N., Christopoulou-Aletra, H., Pozzili, P. A giant with pituitary macroadenoma. (2007) Journal of endocrinological investigation, 30 (1), p. 83.
Christopoulou-Aletra, H., Papavramidou, N., Pozzilli, P. Goitrous beauty in Artemisia Gentileschi's Judith and her Maidservant (2007) Thyroid, 17 (1), pp. 37-38.
Christopoulou-Aletra, H., Papavramidou, N., Pozzilli, P. Obesity in the Neolithic era: A Greek female figurine (2006) Obesity Surgery, 16 (8), pp. 1112-1114.
Papavramidou, N.S., Christopoulou-Aletras, H. Treatment of "hernia" in the writings of Celsus (first century AD) (2005) World Journal of Surgery, 29 (10), pp. 1343-1347.
Christopoulou-Aletra, H., Papavramidou, N. Methods used by the Hippocratic physicians for weight reduction (2004) World Journal of Surgery, 28 (5), pp. 513-517.
Papavramidou, N.S., Papavramidis, S.T., Christopoulou-Aletra, H. Galen on obesity: Etiology, effects, and treatment (2004) World Journal of Surgery, 28 (6), pp. 631-635.
Papavramidou, N., Christopoulou-Aletra, H. Hydrotherapy: Nineteenth century Greek scientific views (2003) Journal of Alternative and Complementary Medicine, 9 (3), pp. 341-344.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Το πρόγραμμα ALCMAEON στοχεύει στην εισαγωγή μιας καινοτόμου εκπαιδευτικής μεθόδου στη διδασκαλία της ιστορίας της ιατρικής, της αντικειμενοστραφούς διδασκαλίας (object-based learning) και στη βελτίωση της ενσωμάτωσης ιστορικών, ηθικών και ψυχοκοινωνικών στοιχείων στις ιατρικές-ανθρωπιστικές σπουδές.
Το πρόγραμμα θα αναπτύξει μία εκπαιδευτική πλατφόρμα ψηφιακού μουσείου με οπτικοακουστικό υλικό και ψηφιοποιημένες συλλογές ιατρικών μουσείων της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Ελλάδας, της Αγγλίας και της Ρουμανίας, σε μία προσπάθεια να προωθήσει τις διαφορετικές παραδόσεις που χαρακτηρίζουν την Ευρωπαϊκή ιατρική ιστορία αλλά και να φέρει τα ιατρικά μουσεία μέσα στις αίθουσες διδασκαλίας.
Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στα πλαίσια του Erasmus+ (project number: 2018-1-ES01-KA203-050606).
ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Το Μουσείο Ιστορίας της Ιατρικής, του Τμήματος Ιατρικής Α.Π.Θ. ιδρύθηκε με ΦΕΚ το 2008.
Οι κύριοι χώροι του μουσείου, συνολικού εμβαδού περίπου 200 τ.μ., βρίσκονται στο υπόγειο του Κτιρίου Ιατρικής.
Μέχρι σήμερα έχουν συγκεντρωθεί και καταγραφεί περισσότερα από 800 εκθεσιακά αντικείμενα, όπως παλαιά ιατρικά μηχανήματα, μικροσκόπια, όργανα, συσκευές, φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα παλαιών καθηγητών, μεγάλος αριθμός συγγραμμάτων που χρησιμοποιήθηκαν από τους φοιτητές της Ιατρικής στο πέρασμα του χρόνου, όλες οι Επιστημονικές Επετηρίδες και οι περίπου ογδόντα δερματόδετες πρώτες Διδακτορικές Διατριβές.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ
Το Ιστορικό αρχείο του Τμήματος Ιατρικής αποτελεί μέρος του Μουσείου Ιστορίας της Ιατρικής. Το μεγαλύτερο μέρος του φυλάσσεται σε αίθουσα στο ισόγειο του κτιρίου της Γραμματείας Ιατρικής και εκτείνεται σε περισσότερο από 150 μέτρα.
Το αρχειακό υλικό αποτελείται από τις ακόλουθες κύριες αρχειακές σειρές :
Προπτυχιακοί Φοιτητές: Ατομικοί Φάκελοι (1943-1993). 22.999 φάκελοι σε 42,3 μέτρα.
Μητρώα Φοιτητών Ιατρικής Σχολής (1942-1957). Έξι (6) βιβλία.
Βιβλία Πρωτοκόλλου Αλληλογραφίας της Γραμματείας (1948 – 2006). Ενενήντα έξη (96) βιβλία.
Βιβλία Πρωτοκόλλου Πιστοποιητικών Σπουδών (1956 – 1986). Δεκατέσσερα (14) βιβλία.
Βαθμολόγια (1942 - 1990). Πενήντα (50) βιβλία, ντοσιέ και φάκελοι.
Πρακτικά Συνεδριάσεων Τμήματος (1942 – 2006). Ενενήντα πέντε (95) βιβλία.
Πρόχειρα Πρακτικά Συνεδριάσεων [Γ.Σ & Δ.Σ.] (1969 – 2005) . Εκατό σαράντα τέσσερα (144) ντοσιέ.
Μετεγγραφές (1969 – 1993). Εβδομήντα πέντε (75) ντοσιέ.
Διδάκτορες: Ατομικοί Φάκελοι (1950-2010). 2.625 φάκελοι.
Εργαζόμενοι (1942-2019). Μόνο οι ανενεργοί.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Γραφείο Ιστορίας της Ιατρικής, Υπόγειο κτιρίου Εργαστηρίων, Τμήμα Ιατρικής, Α.Π.Θ.
2310999136
2310999139